کلیدی برای احیای اقتصاد کشاورزی | ارائه ۸۰ درصد یارانه برای آبیاری تحت فشار

به گزارش شهرآرانیوز در شرایطی که سرانه مصرف آب کشور در بخش کشاورزی به بیش از ۹۰ درصد می‌رسد، کشاورزان و باغداران خراسان رضوی با ثبت سرانه مصرف حدود ۸۳ درصدی در سهم‎بندی آب نشان داده اند که دغدغه بیشتری درزمینه بهره وری مصرف آب داشته اند. اجرای سامانه‌های نوین آبیاری تحت فشار در حدود ۱۹۷ هزار هکتار از ۳۹۰هزار هکتار زمین مستعد برای کشت در خراسان رضوی، یکی از نشانه‌های این توجه به بهره وری در حوزه منابع آبی است.

با این حال، ثبت فقط دو سال بارش مطلوب در دو دهه گذشته، سبب شده تا خراسان رضوی خشک سالی بی سابقه‌ای را پشت سر بگذارد و در این شرایط نجات اقتصاد کشاورزی و چرخه تولید غذا در استان، راهکاری به جز توسعه سریع شبکه‌های نوین آبیاری در ۱۹۳ هزار هکتار باقی مانده ندارد. بر همین اساس، شهرآرا در گزارشی به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو در مسیر تحقق این هدف پرداخته است.

بهره وری در آبیاری، ۴۵ درصد بیشتر!

اگرچه در تعریف کشاورزی نوین، مباحث مختلفی درباره استفاده از ماشین آلات، اجرای الگو‌های کشت و البته آموزش کشاورزان مطرح است، اما نمی‌توان انکار کرد که مدیریت منابع آبی از طریق اجرای شبکه‌های نوین آبیاری کم فشار و تحت فشار نیز جایگاه خود را دارد.

رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در تشریح راهکار‌های علمی توسعه اقتصاد کشاورزی و مدیریت منابع آبی در این بخش بیان می‌کند: در سال‌های اخیر، طرح‌های هادی توسعه روستایی و الگو‌های هدفمند کشت به عنوان دو راهبرد درهم تنیده برای نجات اقتصاد کشاورزی، دستاورد‌های مؤثری در کشور داشته است. از این بابت نمی‌خواهم بگویم هیچ کاری انجام نشده، اما هنوز هم با آنچه امروزه در دنیا به عنوان کشاورزی نوین شناخته می‌شود، فاصله زیادی داریم.

رضا، ولی زاده می‌افزاید: قرار نیست آرمانی صحبت کنیم. ما هنوز با شمار زیادی از کشاورزان و باغداران استان در حال گفتگو هستیم تا از اساس به آن‌ها اطلاع دهیم سیستم‌های نوین در کشاورزی چه کاربرد‌هایی دارند و بسیاری هم هنوز گوش شنوایی ندارند، درحالی که این مباحث فراتر از موضوعات علمی ثابت‎ شده، امروزه جنبه عملیاتی پیدا کرده است و در خیلی از کشور‌ها اجرایی می‌شود.

به گفته رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، در بسیاری از کشور‌های توسعه‎یافته دنیا که حتی درگیر تنش‌های آبی هم نیستند، الگو‌هایی در حال اجراست که مصرف آب را ۲۰ تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. این سیستم‌ها از طریق اتصال به اینترنت کشاورز را قادر می‌کنند که حتی از کیلومتر‌ها دورتر بتواند وضعیت کشت خود را کنترل کند. سنسور‌هایی که در زمین کاشته می‌شوند، دما، باد، تابش خورشید و رطوبت را به طور لحظه‌ای اندازه می‌گیرند و فقط در صورتی جریان آب را برقرار می‌کنند که رطوبت خاک از یک حد تعیین‎شده کمتر شود.

وی ادامه می‌دهد: بازدهی آبیاری قطره‌ای امروزه به حدود ۹۵ درصد رسیده که یعنی فقط ۵ درصد از آب هدایت‎شده به زمین تلف می‌شود. حالا این را بگذارید کنار اتلاف ۵۰ درصدی آب در سیستم‌های آبیاری سنتی تا ببینید در عمل قرار است چه حد از صرفه جویی صورت بگیرد.

آبیاری هوشمند، رؤیای محال کشاورزان

استقبال نه چندان مطلوب کشاورزان استان از سیستم‌های نوین آبیاری، علامت سؤال بزرگی بود که در جست وجوی یافتن پاسخی قانع‎کننده برای آن به سراغ افرادی رفتیم که اراضی کشاورزی فعال در اطراف مشهد دارند. جعفر رمضانی و جلیل شاد، دو کشاورز مشهدی که در حوالی شهر رضویه به کشت گندم، سیب‎زمینی و صیفی‎جات مشغول هستند، اگرچه اظهارات متفاوتی دراین باره دارند، اما کلیدواژه تکراری آن ها، هزینه تمام‎شده اجرای سامانه‌های آبیاری جدید بود. به گفته آن ها، هزینه اجرای سیستم آبیاری قطره ای، امروزه از متری ۵ تا ۳۰ هزار تومان متغیر است و برای آبیاری هوشمند نیز به ازای هر مترمربع باید ۳۰ تا ۷۰ هزار تومان پول پرداخت کنند.

به این ترتیب، مثلا برای یک زمین کشاورزی سه هکتاری، درصورتی که همه مساحت زمین به طور کامل زیر کشت قرار بگیرد، به حداقل ۹۰۰ میلیون تومان سرمایه نیاز است تا بتوان اقتصادی‎ترین نوع از سیستم‌های آبیاری هوشمند را اجرا کرد. در این شرایط، براساس جدیدترین نرخ خرید تضمینی گندم توسط دولت، درآمد سالیانه کشاورزی که حدود ۲ تن برداشت گندم در هر هکتار دارد، حدود ۱۰۰ میلیون تومان است و این یعنی دوره بازگشت سرمایه ۹ ساله برای اجرای یک سیستم آبیاری هوشمند از نوع متوسط!

در ادامه حتما بخوانید عمده مصرف آب خراسان رضوی در حوزه کشاورزی اتفاق می‌افتد

یارانه ۸۰ درصدی برای آبیاری تحت فشار

پاسخ گلایه مشترک کشاورزان درباره چالش‌های اجرای سامانه‌های آبیاری هوشمند را از رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی جویا می‌شویم.

غلامرضا قنبری پیش از هر توضیحی بیان می‌کند: براساس مصوبه جدید مجلس شورای اسلامی، وزارت خانه متبوع او مکلف شده تا ۸۰ درصد هزینه اجرای طرح‌های آبیاری تحت فشار را در قالب یارانه بهره وری به کشاورز پرداخت کند و براین اساس، برای کشاورزی که در مثال مطرح کردیم، سرمایه موردنیاز به ۱۸۰ میلیون تومان و دوره بازگشت سرمایه به کمتر از دو سال کاهش خواهد یافت. قنبری افزود: به پشتوانه همین یارانه ۸۰ درصدی و تا این مرحله در کشت پاییزه، استفاده از آبیاری تحت فشار در مزارع استان بیش از ۲۵ درصد افزایش داشته است.

قنبری از آغاز اجرای فاز دوم طرحی خبر می‌دهد که براساس آن، علاوه بر توسعه شبکه ۲۱ هزار کیلومتری لوله‌های آب در مزارع خراسان رضوی، رصد و پایش بهره برداری کشاورزان از همه چاه‌های حفرشده نیز به طور کامل ممکن می‌شود.

به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان، هم اکنون این امکان فراهم شده تا شرکت آب منطقه‌ای بتواند به طور لحظه‌ای بر بیش از ۸ هزار حلقه چاه نظارت داشته باشد. علاوه بر این، نوسازی شبکه‌های پایاب برای سد‌های مخزنی، احیا و مرمت قنات‌ها و ایجاد استخر‌های ذخیره آب در دستورکار بوده و در سال گذشته بیش از ۸۴۴ میلیارد ریال اعتبار در این حوزه‌ها هزینه شده است.

وی ادامه می‌دهد: جهاد کشاورزی استان در تلاش برای تأمین نهاده‌های خاصی از جمله بذر و کود است که در مقابل خشک سالی مقاوم هستند. برهمین اساس، توزیع یارانه‌ای کود پتاس امسال بیش از ۷۰ درصد افزایش داشته و به دنبال آن هستیم که کشت برخی محصولات به طور کامل در بخش گلخانه‌ای ادامه پیدا کند. البته برای محصولات استراتژیک و جالیزی از جمله گندم که در وسعت و حجم جالب توجه کشت می‌شود، راهبرد کشت گلخانه‌ای مؤثر نیست و اینجاست که اصلاح شبکه آبیاری از طریق اجرای سامانه‌های نوین تحت فشار ضرورت پیدا می‌کند.